تاسیسات ساختمان چیست؟
تاسیسات ساختمان از نیازهای اساسی و مورد نیاز هر ساختمان می باشد. به بیان دیگر ، تاسیسات ساختمان، اجزای حیاتی هر ساختمان را تشکیل می دهند. این سیستم ها مربوط به شرایط حرارتی ، دیداری ، شنیداری و بهداشتی که برای راحتی ، آرامش و آسایش ساکنان ساختمان لازم و ضروری می باشد ، را فراهم می کنند.
تاسیسات ساختمان بایستی به خوبی طراحی شوند تا به درستی کار کنند . همچنین این سیستم ها می بایستی با سیستم ساختاری ساختمان هماهنگ باشند که این امر مستلزم دانش و تخصص مهندسان و معماران حرفه ای ساختمان است .
مهمترین عامل تاثیر گذار در صنعت ساختمان سازی تاسیسات می باشد .اگر طبق اصول و استاندارد استفاده شود از اتلاف انرژی ساختمان جلوگیری میکند .انواع تاسیسات ساختمان به طور کل به دو نوع مکانیکی و الکتریکی تقسیم می شود و هر کدام از زیرمجموعه ها و تجهیزات خاصی تشکیل است.امروز در ساخت و ساز ساختمان به ظاهر و نمای ساختمان توجه می شود در صورتی که با توجه به محدودیت انرژی در کشور تاسیسات مهمترین بخش ساختمان است .
انواع تاسیسات مکانیکی
تاسیسات مکانیکی در مجموع به دو دسته کلی، صنعتی و ساختمانی قابل تقسیم می باشندکه قیمت لوله کشی در هر کدام متفاوت میباشد. تاسیسات مکانیکی صنعتی شامل بخش هایی چون انتقال آب، فاضلاب یا به صورت کلی انواع سیالات، تصفیه ی آب و فاضلاب، تولید انرژی از حرکت سیال و… می باشد. در ضمن، تاسیسات مکانیکی ساختمان شامل بخش ها ی مختلفی هستند که عبارتند از:
- تاسیسات گرمایشی و سرمایشی
- تاسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
- تاسیسات گاز رسانی
- تاسیسات استخر(استخر، جکوزی، سونا)
- تاسیسات آتش نشانی ( اعلام حریق، اطفاء حریق)
- تاسیسات و تهویه مطبوع در بیمارستان ( تاسیسات گازهای طبی)
- تاسیسات سیستم های بخار
- طراحی و اجرا در تاسیسات پله برقی و آسانسور
- طراحی و اجرا در تاسیسات آبنما و فواره
در ادامه به بررسی هر کدام از تاسیسات مکانیکی نامبرده شده می پردازیم.
تاسیسات گرمایشی و سرمایشی:
امروزه تاسیسات گرمایشی و سرمایشی که به روش کارکرد این سیستم ها خواهیم پرداخت، اهمیت بسیار بالایی در صنعت ساختمان ایفا می کنند. نحوه کار سیستمهای تاسیسات گرمایشی و سرمایشی بر این پایه استوار است که همیشه گرما از شیء گرمتر به شیء سردتر حرکت می کند همانطور که آب از سطح بالاتر به سطح پایین تر جریان می یابد. دستگاه تولید کننده گرما با انتقال گرما به هوا باعث گرمتر شدن خانه می شود و بالعکس یعنی دستگاه تولید کننده سرما با حذف کردن گرما از هوا باعث خنک تر شدن خانه می شود.
همچنین سیستم های کنترل هوا دارای سه جزءاصلی که شامل: منبع هوای گرم یا خنک، ابزار توزیع هوا(جهت گرم کردن یا خنک کردن) هوای اتاق ها و کنترل جهت تنظیم ترموسستات در سیستم های گرمایشی و سرمایشی می باشند.
در ضمن کلیه تاسیسات گرمایشی و سرمایشی دارای انواع مختلف سیستمهای تهویه نیز می باشند که عبارتند از:
الف) تهویه طبیعی: در تهویه طبیعی نیروهای حرارتی شناوری به علت اختلاف چگالی هوای داخل وبیرون، هوای بیرون را از طریق پنجره ها، درب ها،
نورگیرها و هواکش ها به داخل ساختمان هدایت می کنند وبالعکس یعنی هوای داخل را به خارج ساختمان هدایت می کنند.
ب)تهویه مکانیکی: تهویه مکانیکی از طریق تاسیسات فن ها ایجاد می شود، فن ها می توانند به طور مستقیم در پنجره ها یا دیوارها یا کانال های
ورود و خروج هوا از اتاق نصب گردن.
پ) تهویه ترکیبی (مرکب): در تهویه ترکیبی (مرکب) از تهویه طبیعی همراه با تهویه مکانیکی (فن) جهت تامین میزان هوای مورد نیاز استفاده
می گردد.
تاسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب):
دو سیستم جابجایی آب در ساختمان وجود دارد که موازی هم فعالیت میکنند . یک شبکه آب آشامیدنی و مصرفی را تامین میکند و دیگری مواد ضایعاتی جمع شده در لوله ها را خارج میکند. تامین آب مصرفی از طریق منبع اصلی آب صورت میگیرد که برای این کار باید بر نیروی جاذبه غلبه کرد تا آب به تمامی نقاط ساختمان برسد.
سیستم فرعی دیگری در حیطه آب و فاضلاب در ساختمان قرار دارد که هدفش تامین آب گرم مورد نیاز تجهیزات است و از دیگ بخار یا گرم کن استفاده می کند. در سیستم فاضلاب بهداشتی میتوان از لوله های بزرگ تر بهره گرفت زیرا این سیستم بر نیروی جاذبه متکی است و عمل جابجایی سریع تر انجام میشود.
در این سیستم به دلیل تجزیه ضایعات در لوله ها گازی به وجود می آید که برای جلوگیری از ورود آن به بخش های داخلی ساختمان باید از تله ، سیفون یا آب بند در اتصالات لوله ها استفاده کرد.
تاسیسات گاز رسانی:
طراحی محاسبه و نحوه لوله کشی سیستم گاز رسانی ساختمان باید طبق استاندارد شرکت ملی گاز ایران باشد.مقدار مصرف گاز ساختمان های مسکونی و تجاری و همچنین طول لوله کشی کم بوده و لوله کشی گاز با شار 178 میلی متر ستون آب معادل 25/0 استفاده می شود .ساختمان های مسکونی ،تجاری با لوله کشی زیاد و مصرف گاز تا120 متر مکعب در ساعت فشار 14/0 کیلوگرم بر سانتی متر مربع معادل psi2 و تاسیسات صنعتی فشار تا 2/4 کیلوگرم بر سانتی متر مربع 60psi استفاده می شود .
تاسیسات استخر(استخر، جکوزی، سونا):
تاسیسات یک استخر با توجه به امکانات مورد نظر از تنوع بسیار بالایی برخوردار هستند. ساختار تاسیسات استخر به شش بخش اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از:
الف) مدار گردش آب (Circulation)
ب) آبنما و فواره (Water features)
پ) هیترها (Heaters)
ت) سیستم های اتوماتیک مواد شیمیایی (Automated chemical systems)
ث) روشنایی (Lighting)
ج) سیستم کنترل (Control system)
تاسیسات آتش نشانی ( اعلام حریق، اطفاء حریق):
اطفا حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش، بوسیله خاموش کردن و کنترل آتش انجام میگیرد. اطفای حریق برای حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال الزامی است. روش‌های اطفای حریق بستگی به نوع آتش دارد. برای مقابله با آتش باید یکی یا چند عامل اصلی مثلث آتش یعنی هوا، ماده سوختنی و یا حرارت را کنترل کرد که البته امروزه مثلث حریق به منشور حریق تبدیل شده است که ضلع چهارم همان واکنش های شیمیایی است که منجر به ایجاد حریق می گردند. اطفاء حریق به دو گروه دستی و اتوماتیک تقسیم میشود؛ که در نوع دستی، عملیات اطفای حریق به صورت دستی و توسط افراد و یا آتش نشانان انجام می شود و در نوع دوم یعنی اطفاء حریق اتوماتیک، این عملیات به صورت خودکار و بدون حضور عوامل انسانی صورت می‌پذیرد.
نحوه کار این تاسیسات طوری است که سنسور های الکتریکی و ابزار های اعلام حریق به سیستمی وصل هستند که آب را به محل حریق منتقل میکند. این سیستم دارای آب پاش های خودکار با دهانه های بزرگ است.
بخش زیادی از این سیستم در قسمت عادی داخلی ساختمان پرداخته و کار گذاشته میشود. پس طراح باید بتواند آن ها را به صورت یکپارچه دربیاورد.
سیستم های اعلام حریق معمولا دارای هر دو نوع هشدار صوتی و هشدار از طریق چراغ چشمک زن میباشند. همچنین پانل های زنگ خطر درورودی های ساختمان و نقاط خاص دیگر نصب میشوند تا در شناسایی محل حریق به ماموران آتش نشانی کمک کنند.
تاسیسات و تهویه مطبوع در بیمارستان ( تاسیسات گازهای طبی):
اهمیت و حساسیت بحث تهویه مطبوع در بیمارستان سبب شده است که طراحی تاسیسات مکانیکی آن را از پیچیدگی خاصی برخوردار کند. در نتیجه دقت در محاسبات و رعایت اصول استانداردهای بین المللی که در مورد بیمارستانها وضع شده است بایستی دقیقاً مد نظر تاسیسات باشد، از طرفی بحث درمان بیمار در کنار ایجاد شرایط آسایش انسانها نیز از نکات اساسی تهویه مطبوع در بیمارستان است .
تمامی فضاهای یک بیمارستان اعم از اتاقهای عمل، جراحی، ریکاوری، بخش های بستری، آزمایشگاهها و … نیاز به گرمایش در زمستان و سرمایش در تابستان را دارند. دما و درصد رطوبت و نیاز هوای تازه در بعضی از فضاها دارای اهمیت زیادی است و در بعضی دیگر از فضاها دارای اهمیت خاصی نیست. برای آشنایی با نحوه طراحی و انتخاب سیستم های مناسب تهویه مطبوع در بیمارستان ابتدا بایستی با مبانی طرح آشنا شویم.
شرایط دما، رطوبت، فشار، درجه پاکیزگی هوا در فضاهای مختلف بیمارستان مهم می باشند.